Η Ελλάδα ως χώρα-Πρότυπο της επερχόμενης παρακμής του δυτικοκεντρικού καπιταλισμού (σημείωμα για μια κριτική της Ελληνικής Ιδεολογίας)

 

 

«Την κυβέρνησιν ονομάζουσι όλοι ψωροκώσταινα και ουδέ λεπτόν εμπιστεύονται εις αυτήν».

 https://sarantakos.wordpress.com/2019/04/22/spiridione/

Από τότε που για κάποιο μυστήριο λόγο, οι Μεγάλες Δυνάμεις εμπιστεύτηκαν τα δάνειά τους στο νεοσύστατο ελληνικό Κράτος, όχι χωρίς κάποιο όφελος ή κάποια γεωπολιτική πρόσοδο, μέχρι και τις κρίσεις του 2008 και του 2020, η συζήτηση για το χαρακτήρα και τη φύση του ελληνικού καπιταλισμού δεν έχει σταματήσει-μολονότι έχει περάσει στο περιθώριο, και έχει αντικατασταθεί από ορισμένα ''αυτονόητα'' της κυρίαρχης ιδεολογίας. Εδώ θα καταθέσουμε μερικές σκέψεις για το ''ιδεολογικό εποικοδόμημα'' αυτής της υλικής βάσης: την Ελληνική Ιδεολογία, σε μια εποχή ξεπεσμού κάθε Μεγάλης Ιδέας, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο το δυτικό κεφαλαιοκρατικό κόσμο. 

Σύμφωνα με την Ελληνική ιδεολογία, η Ελλάδα ''δεν έχει περάσει διαφωτισμό'', ''νεωτερικότητα'', ''κανονικό καπιταλισμό'', κλπ. Αποτελεί εξαίρεση, ένα αντι-πρότυπο, κάτι το παράδοξο, το οπισθοδρομικό, ακόμα και ένα μοναδικό, ως προς τα αρνητικά χαρακτηριστικά του, μοντέλο κοινωνικής και θεσμικής οργάνωσης. Αποτελεί, σύμφωνα με την Ελληνική Ιδεολογία, μια κοινωνία ''ριγμένη'' κάτω από τις αντικειμενικές δυνατότητες ή τα αντικειμενικά μέτρα του νεωτερικού και καπιταλιστικού εξορθολογισμού.

Για πολλούς, υποτίθεται πως η Ελλάδα δεν έχει καν μεγαλοαστική τάξη (δεν υπάρχει ο Ασπρόπυργος στον ελληνικό επιχειρηματικό χάρτη), και το ελληνικό κράτος δεν είναι αστικό ή και καπιταλιστικό, αλλά ένα σύμπλεγμα πελατειακών, ολιγαρχικών και μικροαστικών συμφερόντων. Η Ελληνική Ιδεολογία λέει, πολύ απλά, ότι η Ελλάδα αποτελεί μια εξαίρεση στον ευρωπαϊκό κανόνα των ορθολογικά συγκροτημένων κρατών και της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Θα πρέπει κανείς να παρατηρήσει, πέρα από τον κανονιστικό χαρακτήρα αυτών των διατυπώσεων, που επιβάλλουν τον ίδιο ακριβώς δρόμο ανάπτυξης για όλες τις χώρες σύμφωνα με ορισμένα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα, τον ίδιο ακριβώς ''διαφωτισμό'', ''νεωτερικότητα'', ''καπιταλισμό'', κ.ο.κ. (πράγμα βαθιά ανιστορικό), πως ο ίδιος ο άξονας της σύγκρισης είναι απολύτως μερικός, άρα ιδεολογικός.

Η Ελλάδα είναι περιφέρεια της Ευρώπης, βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη και Βαλκάνια, αλλά αν συγκριθεί με τον υπόλοιπο πλανήτη και τις υπόλοιπες ηπείρους, δεν βρίσκεται στην ίδια περιφερειακή θέση. Οι διαφωνίες για τον ημιπεριφερειακό-ημιαποικιακό ή ενδιάμεσο, μικροιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού, δεν μπορούν να αναιρέσουν μια απλούστερη διαπίστωση, σύμφωνα με την οποία η σύγκριση της Ελλάδας μόνο με τα δυτικοευρωπαικά πρότυπα, ούτε καν με τις άλλες βαλκανικές και ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, αποτελεί μια ιδεοληπτική εμμονή ή ρητορική, που βρίσκεται στον πυρήνα της Ελληνικής Ιδεολογίας. Η Ελλάδα ''θα έπρεπε να έχει αναπτυχθεί καπιταλιστικά αλλιώς'', και ''δεν έχει περάσει νεωτερικότητα'', μόνο στα μεγαλομανιακά μυαλά αυτών που αγνοούν, π.χ, ότι το σύστημα στρατοπέδων συγκέντρωσης μεταναστών/στριών στην ελλάδα είναι ένα πλήρως νεωτερικό ή μετα-νεωτερικό εθνο-ρατσιστικό, αποικιακό καθεστώς, για να αναφέρουμε μόνο ένα παράδειγμα. 

Όταν αυτοί οι ''Έλληνες'' (προοδευτικοί ή μη), λένε πως ''στο Εξωτερικό'' συμβαίνει αυτό και εκείνο το Καλό, εννοούν περίπου 10 χώρες, που συγκεντρώνουν ένα μικρό ποσοστό του πλανήτη. Εννοούν, επιπλέον, ότι ο δυτικός καπιταλισμός, το πρότυπο, είναι κάτι απλώς καλό. Συνήθως κάνουν ένα κολλάζ των Καλών, π.χ, κρατούν από το γερμανικό και το σουηδικό Κράτος ορισμένες όψεις προνοιακής πολιτικής, τις συνδυάζουν με ορισμένες όψεις βρετανικής υγειονομικής πολιτικής, αφαιρούν όλες τις δυσάρεστες όψεις (όψεις της Γερμανίας, της Βρετανίας, των ΗΠΑ, της Σουηδίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας κλπ), και φτιάχνουν ένα προηγμένο φαντασιωτικό αμάλγαμα με πολλές όψεις ρεαλισμού, σίγουρα ανώτερο από τις υπηρεσίες που παρέχει στους πληθυσμούς του ο ελληνικός καπιταλισμός. 

 Σε αυτή τη φαντασίωση έχει αφαιρεθεί κάθε ενοχλητική αποικιοκρατική ή φασιστική-ναζιστική ιστορία, κάθε ιμπεριαλιστική καταπίεση και εκμετάλλευση άλλων χωρών, και κάθε επιφυλάξη που θα έλεγε, για παράδειγμα, ότι αυτή η Φαντασίωση δεν μπορεί ποτέ να είναι ισότιμα εφαρμόσιμη σε όλες τις χώρες του κόσμου - γεγονός που τους παραπάνω δεν τους ενδιαφέρει, αφού τους ενδιαφέρει περισσότερο η ευημερία της Ελλάδας σε βάρος, γιατί όχι, όλων των άλλων βαλκανικών, ανατολικο-ευρωπαικών, μη δυτικοευρωπαϊκών λαών. Να μπει δηλαδή η Ελλάδα στην Ελίτ του πλούτου και της εκμετάλλευσης του κεφαλαιοκρατικού κόσμου.

Αν σήμερα, και ιδιαίτερα μετά το 2008, η εξαίρεση γίνεται ο κανόνας, όλες οι εκφάνσεις της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού αποτελούν  κορύφωση γενικότερων, ήδη ενεργών τάσεων παρακμής του δυτικοκεντρικού καπιταλισμού. Η ελληνική ιδιαιτερότητα, για παράδειγμα, οι, με ευρωπαικά μέτρα, φοβερές δυσκολίες μιας ελλαδικής καπιταλιστικής συσσώρευσης πάγιου κεφαλαίου ή η εξάρτηση από διεθνείς εισαγωγές ορισμένων κρίσιμων εμπορευμάτων, αποτελεί μια πραγματική ιδιαιτερότητα, μόνο με αυτό το μέτρο σύγκρισης, μόνο αν δηλαδή αυτή τοποθετηθεί μέσα στο κατάλληλο πλαίσιο κατανόησης της γενικότητας.

Λέγεται πως στην Ελλάδα υπάρχει αποβιομηχάνιση και αποεπένδυση, ακρίβεια, χαμηλοί μισθοί, χαμηλοί ρυθμοί αύξησης της καπιταλιστικής παραγωγικότητας και απώλεια καπιταλιστικής ανταγωνιστικότητας, εθνο-δημογραφική, εθνο-δημοσιονομική, θεσμική και πολιτική παρακμή, υπερβολικά υψηλές στρατιωτικές δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ, κ.ο.κ. Αλλά και όξυνση του εθνικισμού και της πατριαρχίας.

Λοιπόν, όλα αυτά αποτελούν τάση τα τελευταία 40 χρόνια στις χώρες του ΟΟΣΑ γενικά. Τάση, που δεν αναιρεί το γεγονός πως η Ελλάδα αποτελεί, σε πολλούς από τους παραπάνω δείκτες, την κορυφαία έκφραση αυτών των τάσεων.

Με την κατασκευή του camp της Σάμου, η Ελλάδα αναγνωρίστηκε σε διεθνές διακρατικό συνέδριο μετανάστευσης, και από την Ε.Ε, ως ''πρότυπο'' διαχείρισης του μεταναστευτικού, δηλαδή, του πλεονάζοντος πληθυσμού.

Πρότυπο καπιταλιστικής κρίσης και παρακμής, πρότυπο κρατικής διαχείρισης του πλεονάζοντος πληθυσμού. 

Έτσι η Ελλάδα αποτελεί πλέον πρότυπο, όχι καπιταλιστικής ανάπτυξης αλλά καπιταλιστικής κρίσης και παρακμής, και τον αρνητικό ορίζοντα που τραβάει προς το μέρος του τον δυτικό καπιταλισμό. Οι περιφέρειες έρχονται στο κέντρο και το κέντρο έρχεται στην περιφέρεια. Η Ελληνική Ιδεολογία αναποδογυρίζεται και αποκτά έτσι την αλλόκοτη αλήθεια της. Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή πρωτοπορία Παρακμής, και υπό αυτή την έννοια, τα ''αναχρονιστικά'' στοιχεία της σε σχέση με το δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο δεν αποτελούν απλώς βαρβαρικά κατάλοιπα του προνεωτερικού, προκαπιταλιστικού παρελθόντος, αλλά προάγγελος του μετανεωτερικού, οπισθοδρομικού και βάρβαρου καπιταλιστικού μέλλοντος. Για παρόμοιους λόγους, η στρατηγική αντι-εξέγερσης του ελληνικού Κράτους μετά το 2008, μετά το 2015 και μετά το 2020 (Μνημόνια, Μετανάστευση, Lockdown), καθώς και του γαλλικού Κράτους μετά το 2005 και επ., αποτελούν αναμφισβήτητα γενικεύσιμα πρότυπα αντι-εξέγερσης, που θα αποδειχθούν εξαιρετικά κρίσιμα για το ευρωπαϊκό μέλλον.

Δεν είναι εδώ, βέβαια, ο τόπος για μια ανάλυση του ελληνικού καπιταλισμού - για μια προκαταρκτική κριτική της Ελληνικής Ιδεολογίας, πάντως, πιστεύουμε πως αρκούν οι παραπάνω πρωτόλειες παρατηρήσεις. Πραγματική, συγκεκριμένη και σφαιρική ανάλυση του ελληνικού καπιταλισμού, της κοινωνικής, ταξικής, εθνοπατριαρχικής σύνθεσης, δυναμικής και κρίσης του, μπορούν να κάνουν μόνο δύο ειδών κοινωνικές και διανοητικές δυνάμεις: αυτές που θέλουν να τον αναδιαρθρώσουν καπιταλιστικά και αυτές που θέλουν να τον ανατρέψουν επαναστατικά. 

Αυτή η ανάλυση δεν έχει γίνει ακόμα, γιατί δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα, και από τις δύο μεριές, η αντίστοιχη στρατηγική βούληση.

γ.ε.